1- طرح هادي شهري ( Guide plan ) 

2- طرح جامع شهري ( Master plan  )

3- طرح تفصيلي شهري ( Detailed plan  ) 

 .

.

.

 

1- طرح هادي شهري (  Guide plan )

طرح هادي شهري بيشتر براي شهرهاي كوچك و شهرهايي كه تا حدود 25000 نفر جمعيت دارند، تهيه ميشود.

طرح هادي در حقيقت تعيين كننده اصول كلي توسعه شهرهاست. در اين طرح بيشتر هدايت توسعه شهرها مورد توجه قرار دارد.از طرح هادي ميتوان به عنوان برنامه ي راهنماي توسعه شهر نام برد .

اين طرح، برنامه ي قبل از اجراي طرح جامع است. طرح هادي براي شهرهايي تهيه ميگردد كه يا فاقد بودجه طرح جامع ميباشند و يا امكان اجراي طرح جامع در آنها، فراهم نشده است.

طرح هادي در كشور ما، داراي سابقه طولاني تري نسبت به طرح جامع است؛ سازمان مسئول طرحهاي هادي شهري نيز وزارت كشور ميباشد.

 

2- طرح جامع شهري ( Master plan  )

طرح جامع شهر عبارت است از طرح بلند مدتی که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط ( ترمينال ) و فرودگاه ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت های مربوط به آن تعیین می شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی تهیه و تنظیم می گردد.

در واقع طرح هاي جامع در دو مرحله تهيه مي شوند. مرحله اول شامل انجام بررسي ها، شناخت وضع موجود شهر مانند مطالعات جغرافيايي، اقليمي، تاريخي و بررسی ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر و در بخش آخر این مطالعات جمع بندی و تجزیه و تحلیل می باشد. در مرحله دوم، طرح کالبدی شهر و گزارش های مربوطه ارایه می شود.

طرح جامع شهري، به منظور تدوين برنامه و تعيين جهات توسعه ي شهر و تامين نيازمنديهاي آن بر مبناي پيش بيني ها و اهداف توسعه شهري، تهيه ميشود. طرح جامع بيشتر در مورد شهرهاي بزرگ و يا شهرهايي كه بيش از 25000 نفر جمعيت دارند، به مرحله ي انجام در مي آيد. طرح جامع، عبارتست از برنامه اي كه به صورت راهنما عمل كند.

در حقيقت، طرح جامع را ميتوان سيستمي دانست كه خط مشي اصولي و كلي سياست هاي شهري را تعيين مي كند.

از طرف ديگر، طرح جامع را مي توان منطقي جهت انتخاب الگوي صحيح استفاده از اراضي شهري دانست.

روش مطالعه و انجام يك طرح جامع شهري، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزيه تحليل و نتيجه گيري از وضع موجود، تعيين اهداف و اولويتها، انجام پيش بيني هاي لازم، ارائه طرحها و برنامه هاي توسعه شهري و اجراي آنها.

طرح جامع شهري، بيشتر به منظور ترويج ضوابط شهرسازي، كنترل توسعه شهرها، گرايش به نظام برنامه ريزي و هماهنگ سازي بخشهاي مختلف اقتصادي و اجتماعي، با توجه به كيفيت محيط زيست و بر اساس شناخت حوزه هاي نفوذ طبيعي، اجتماعي و اقتصادي شهرها تهيه ميشود.

با توجه به تعاریف مذکور ویژگی های اساسی طرح جامع شهری را چنین می توان برشمرد:
الف ) طرح جامع، طرحی است کالبدی فضایی که با بهره گیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شهری، به بهبود سازمان فضایی شهر و رفاه اجتماعی مردم می پردازد.
ب) طرح جامع از نظر زمان ميان مدت و به لحاظ مقياس برخورداري كلي است و سياست هاي كلي توسعه شهر را تا مدت ده سال تعيين مينمايد.

پ ( در طرح جامع نه تنها خود طرح بلکه منطقه آن نیز مورد توجه قرلر می گیرد.

ت) طرح جامع وسيله اي است براي سهل كردن تصميم گيري و سياست گذاري؛ كه نقش هدايتي آن از جنبه هاي با ارزش طرح است.

پس از انقلاب نام طرح های جامع به طرح های توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهرها تغییر یافت. به دلایلی نیز مراحل کار از دو مرحله به چهار مرحله افزایش یافت.

مقياس نقشه هاي شهري، در طرح هاي جامع شهري اغلب 10000/1 ،  5000/1   ،   2500/1  است.

 

3- طرح تفصيلي شهري ( Detailed plan  )

طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع، نحوه استفاده از زمین های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود.

طرح تفصيلي متعاقب طرح جامع شهري و به منظور انجام برنامه هاي اجرايي تصويب شده ي اين طرح صورت مي پذيرد.

طرح تفصيلي در حقيقت، تنظيم برنامه هاي مفصل و انجام اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهري و طراحي آنهاست.

طرح تفصيلي شامل چهار مرحله به قرار زير است:

1-     مرحله بازشناسي

2-     مرحله تثبيت برنامه ها و طرح هاي اجرايي

3-     مرحله تشخيص و تعيين اولويت ها

4-     مرحله انجام و اجراي محتواي طرح و كاربرد اراضي

اندازه نقشه ها در طرح هاي تفصيلي معمولاً 500/1 ، 1000/1  ،  2000/1  است.

سازمان مسئول طرح هاي جامع و تفصيلي وزارت مسكن و شهرسازي است.

ضمناً يادآور ميشود سابقه ي تهيه ي طرح هاي جامع و تفصيلي در ايران به حدود سالهاي 47-1346 باز ميگردد.

منابع:

۱-کتاب مقدمه ای برمبانی برنامه ریزی شهری(تالیف مهندس اسماعیل شیعه)

۲-مجله الکترونیکی پرشین ژئو

 ۳- سايت همكلاسي

4-    www.mhud.ir