قلعه سیب، کلاسب یا قلعه سب... فرقی ندارد که بلندترین بنای خشت و گلی ایران را با کدام نام بشناسید. این قلعه، با تاریخ کهنی که پشت سر گذاشته، زیباترین قلعه خاکی کشور لقب گرفته که در شرق بلوچستان قرار دارد. قلعه ای بازمانده از ساخت و سازهای ایران دوران اسلامی که در رده 27بنای تاریخی و پابرجای این استان قرار می گیرد.
قلعه سب را سیاسی ترین بخش از تاریخ شهرستان سراوان می دانند. جایی که بر اساس متون تاریخی، اولین منطقه در شرق بلوچستان بود که نیروهای ناصرالدین شاه در سال 1257 به آنجا رفتند تا تحرکات منطقه را زیر نظر بگیرند. با این حال، عمر این قلعه به سال ها قبل از قاجاریان بر می گردد. یعنی در دوره صفویه که طایفه بزرگزاده‌ها شروع به ساخت آن کردند و در سال های بعد، حکومت های دیگر آن را گسترش دادند. این قلعه بعد از دوران صفویه محل سکونت حاکمان شد و در عصر افشاریه یکی از اصلی ترین مقرهای نادرشاه به حساب می آمد.
قلعه سیب روی صخره‌ای کم ارتفاع ساخته شده و ارتفاع آن به 23متر می رسد. از قاعده بنا هر چه به سمت بالا می روید، اضلاع بنا کوچکتر می شود. به طوری که بنا در میانه، شکل هرمی ناتمام را پیدا کرده است.
اتاق های قلعه تنها در دو طبقه آن قرار گرفته اند که مساحت آنها بر اساس کاربردشان متفاوت است. اما وجه اشتراک بیشتر آنها، تاقچه‌هایی است که به عنوان گاوصندوق از آنها استفاده می شده است.
در قسمت جنوب شرقی بعضی از اتاق ها هم تاقچه‌ای وجود دارد که در داخل آن پله هایی تعبیه شده که یکی دو متر بالاتر به یک شکاف منتهی می‌شود. ظاهرا در زمان جلسات، یک نفر به عنوان جاسوس به صورت مخفیانه در این شکاف قرار می‌گرفته تا از سوء قصد به شاه جلوگیری کند!
اما شگفتی های قلعه به همین جا ختم نمی شود. قلعه سیب راهروهای پنهان دیگری هم دارد که حتی با یکی دوبار جرخ زدن در قلعه هم نمی توانید راه فرار از آنها را پیدا کنید! انبار، آشپزخانه، دستشویی زنانه و مردانه و آفتابگیر بخش های دیگری هستند که در طبقات این بنا می توانید ببینید.
قلعه ای به نام سیب
درباره وجه تسمیه این قلعه، عده ای معتقدند که نام قلعه «سب» از نام روستای «سیب» گرفته شده‌است. سب به معنی چشمه زار است و چون در گذشته چشمه های زیادی در این منطقه جاری بوده، این منطقه را سب نامیده اند. هنوز هم اگر در میان اقوام ساکن در سیستان و بلوچستان پرس و جو کنید، اقوامی را می بینید که با این نام شناخته می شوند.
خشت های پابرجا
اگر گذارتان به قلعه سیب بیفتد بناهای زیادی را در اطراف حیاط خواهید دید که کاربری شان از سکونتگاه تا محل نگهداری حیوانات متفاوت است.
این قلعه از خشت خامی ساخته شده که با ملاطی از تخم گیاه توتری محکم شده است. تیرکش هایی هم که در تمام قسمت‌های قلعه به چشم می خورد، علاوه بر استحکام بنا به دیده بان ها فضای کافی برای نظارت و مراقبت می داده اند. این تیرکش‌ها در دیوارهای ضخیم، راه باریکی را به صورت کمانی طی می‌کنند تا برای قرار دادن لوله تفنگ و دید مناسب برای شلیک مناسب باشند و امنیت را هم برای تیراندازان تامین کنند.
چطور برویم؟
برای دیدن قلعه سیب باید به 50 کیلومتری شهرستان سراوان سفر کنید و سراغ بلندترین بنای خشتی ایران را در شهر سیب سوران بگیرید. این بنا از سال 1370 تحت نظر سازمان میراث فرهنگی است و به همین دلیل می توانید امیدوار باشید که راهنمایان محلی شما را تا رسیدن به این بنا همراهی کنند.
منبع:تبیان
استفاده از مطالب تنها با قرار دادن لینک منبع وبسایت علمی Civil & Art مجاز است.
